Πρωταπριλιά!Η ιστορία του εθίμου

ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑΣΣύμφωνα με την επικρατέστερη θεωρία, το έθιμο της πρωταπριλιάς ξεκίνησε από τη Γαλλία το 1564, όταν ο βασιλιάς Κάρολος ο 9ος διέταξε να μεταφερθεί η μέρα της Πρωτοχρονιάς από την 1η Απριλίου στην 1η Ιανουαρίου. Μέχρι τότε, η αλλαγή του χρόνου ξεκινούσε την 25η Μαρτίου, λίγο μετά την εαρινή ισημερία, και όταν κορυφωνόταν το οκταήμερο των εορταστικών εκδηλώσεων, δηλαδή την 1η Απριλίου, γινόταν η μετάβαση στο νέο έτος.

Με την υιοθέτηση λοιπόν του Γρηγοριανού ημερολογίου - το οποίο ο Πάπας Γρηγόριος ο 13ος λίγο αργότερα, το 1582, διέταξε με παπική βούλα να αντικαταστήσει το Ιουλιανό, ακολουθώντας τις οδηγίες της Συνόδου του Τρέντο (1545-1563) - η έναρξη του έτους μεταφέρθηκε στην 1η Ιανουαρίου. Ωστόσο, είτε επειδή τα νέα άργησαν να φτάσουν σε όλα τα μέρη της Γαλλίας, είτε επειδή ορισμένοι δύστροποι αρνήθηκαν να συμμορφωθούν με τις προσταγές του βασιλιά, η 1η Απριλίου εξακολούθησε να αποτελεί γι' αυτούς την ημέρα αλλαγής του έτους. Το αποτέλεσμα ήταν οι άλλοι να τους κοροϊδεύουν, αποκαλώντας τους "ψάρια του Απρίλη", επειδή αυτή την εποχή του χρόνου γίνεται η μετάβαση από τον ζωδιακό κύκλο των Ιχθύων. Τους έστελναν λοιπόν ψεύτικα δώρα, προσκλήσεις σε ανύπαρκτες γιορτές, κλπ.

Από τη Γαλλία το έθιμο ταξίδεψε στην Αγγλία τον 18ο αιώνα και από κει στην Αμερική και τον υπόλοιπο κόσμο. Στη Σκωτία, το έθιμο διαρκεί δύο ημέρες, από τις οποίες η δεύτερη - η "μέρα της ουράς" - είναι αφιερωμένη σε φάρσες που σχετίζονται με το πίσω μέρος του σώματός μας. Έτσι, για παράδειγμα, κολλούν σημειώματα στα οπίσθια κάποιου, με την ένδειξη "Κλώτσα με", κλπ. Στο Μεξικό, η "Ημέρα των Αθώων", όπως ονομάζεται - κάτι αντίστοιχο του εθίμου της πρωταπριλιάς - γιορτάζεται την 28η Δεκεμβρίου. Η αποφράδα αυτή μέρα είχε καθιερωθεί ως μνημόσυνο για τη σφαγή των μικρών παιδιών από τον βασιλιά Ηρώδη. Ωστόσο, με το πέρασμα των χρόνων, η επέτειος απέκτησε έναν πιο ανάλαφρο χαρακτήρα, με αθώες φάρσες και ψέματα.

Το έθιμο της πρωταπριλιάς καθιερώθηκε σ' όλο τον κόσμο ως μια ανεπίσημη γιορτή γεμάτη φάρσες και, κατά κάποιο τρόπο, "δικαιολογημένα" ψέματα. Κάποτε σε ένα πρόγραμμα της βρετανικής τηλεόρασης υπήρχε εκτενής αναφορά στον τρόπο με τον οποίο οι παραγωγοί μακαρονιού συλλέγουν τη σοδειά τους από τα "μακαρονόδεντρα"!

Βέβαια, δεν περιμένει κανείς την 1η Απριλίου για να διαπιστώσει ότι το ψέμα κυριαρχεί στη ζωή μας. Το αθώο, "κατά συνθήκη" ψεύδος, από τη μια, το λέμε αναγκαστικά και ελαφρά τη καρδία αν, για παράδειγμα, μια φίλη μας επιζητά μανιωδώς την επιβράβευσή μας για την κόμη της, άρτι αφιχθείσα από το κομμωτήριο. Από την άλλη πλευρά όμως, το ψέμα που στόχο έχει να εξαπατήσει και να βλάψει είναι επικίνδυνο. Ίσως η πρωταπριλιά να μας το θυμίζει αυτό. Σε κάθε περίπτωση πάντως, όπως γράφει η αμερικανίδα ποιήτρια Έμιλυ Ντίκινσον, και "την αλήθεια πρέπει να τη λες με τρόπο, όπως στα μικρά παιδιά, γιατί πληγώνει."